De Turkish Vankedisi
door Jacqueline Yildirim
foto's Jacqueline Yildirim
De Turkse Van (in het Turks: Van Kedisi) is een eeuwenoud ras, afkomstig uit het midden oosten. Het is een natuurras, ontstaan zonder tussenkomst van de mens. Ze zijn vernoemd naar het Van-meer (het grootste meer van Turkije) in Oost-Turkije, waar ze veel voorkomen en men beweert dan ook dat het ras daar zijn oorsprong vindt. Vandaag de dag treft men deze katten in heel Turkije aan, maar ook in grote delen van Griekenland, Syrië, Irak, enzovoort.
In 1955 waren twee dames, te weten mevrouw Laura Lushington (journaliste) en mevrouw Sonia Halliday (fotografe) op werkvakantie in Turkije. Tijdens hun rondreis ontdekten ze katten die veel leken op de reeds in Europa bekende Turkse Angora katten, vanwege de weelderige halflangharige vacht. De katten die ze zagen hadden echter merkwaardige aftekeningen: twee auburn gekleurde vlekken op het hoofd en een auburn kleurige staart. De dames kregen twee van deze katten aangeboden; een katertje van een hoteleigenaar in Istanbul en een poesje ergens uit Zuidoost Turkije.
De katten werden meegebracht naar Engeland, waar het poesje later drie nagenoeg identieke kittens op de wereld zette. Laura Lushington besloot hierop een fokprogramma op te starten, waarvoor zij nog enkele auburn/wit getekende katten uit Turkije importeerde. In 1969 werden de katten officieel door de GCCF erkend als Turkse Kat en later, toen Laura haar cattery genaamd ‘Van’ opgaf, als Turkse Van kat. Hierop volgde erkenning bij andere overkoepelende organen: in 1972 bij de FiFE, in 1988 bij TICA en nog maar vrij recent bij de CFA, namelijk in 1994.
Bij deze erkenning onder de naam ‘Turkish Van’, ging men helaas voorbij aan het feit dat men in Turkije al ver voor de aankomst van Laura Lushington in 1955 een geheel witte kat als Turkse Van erkende. Volgens de Turkse bevolking was en is een Turkse Van namelijk een zuiver witte kat, bij voorkeur met één groen en één blauw oog, zonder gekleurde af-tekeningen op kop en staart. Maar binnen de westerse Catfancy werden ze dus erkend als witte katten met auburn aftekeningen en dit bleef lange tijd de standaard, totdat men de verdunde kleur ‘crème’ bij het ras introduceerde, alsmede de andere oogkleuren ‘odd-eyed’ en ‘blue-eyed’ naast het amber. Midden jaren ‘90 werden ook andere kleuren, zoals zwart, schildpad, blauw, etcetera bij de Nederlandse Fife erkend.
Maar zoals hierboven vermeld en waar ik in dit artikel de meeste aandacht aan wil schenken, wordt de Turkse Van (op zijn Turks: Van Kedisi) in Turkije dus al eeuwenlang als een geheel witte kat erkend. Ze worden als zeer bijzonder en waardevol beschouwd en het is verboden ze te exporteren, hoewel sommigen (vooral zij die met de auto naar Turkije en weer terug naar Europa reizen) er in slagen een aantal van deze witte dieren hierheen te halen. Vandaag de dag wordt de geheel witte Turkse Van, of Van Kedisi zoals we ze verder in dit artikel zullen noemen, nog gefokt in de dierentuinen van Izmir en Ankara. Daarnaast worden ze veel gefokt bij particulieren en aangeboden bij dierenartsen en petshops in heel Turkije. Ook op de Turkse versie van ‘marktplaats’ op internet worden veel Van Kedisi’s aangeboden. Afbeeldingen van de spierwitte Van Kedisi zijn onder andere terug te vinden op ansichtkaarten, postzegels en telefoon-kaarten. In de stad Van in Oost-Turkije staat een heus Van Kedisi-standbeeld. Tevens is in deze stad het ‘Van Kedi Evi’ (vertaald: het huis van de Van katten) te vinden, waar zo’n 130 spierwitte exemplaren van dit ras worden gehouden. Enige tijd geleden bracht het echtpaar Simon en Monika Newbound een bezoek aan de stad Van tijdens hun recordpoging om in één rondreis per motor 102 landen aan te doen. Zij brachten hierbij een bezoek aan het Van Kedi Evi en lieten hier vervolgens prachtige foto’s van publiceren op de website van de Engelse "Turkish Van Cat Club".
Gezien het feit dat Laura Lushington een fok-programma opstartte met auburn/witte katten en het feit dat deze katten later officieel als Turkse Van werden geaccepteerd in de westerse landen, ontstonden er dus eigenlijk twee variëteiten binnen één en hetzelfde ras, te weten: een halflangharige witte kat met gekleurde aftekeningen op hoofd en staart een halflangharige geheel witte kat zonder enige gekleurde aftekeningen.
Beide variëteiten stammen uit hetzelfde onherbergzame gebied in het midden oosten. Beide variëteiten hebben dezelfde krachtige, gespierde lichaamsbouw. Beide rassen voldoen aan dezelfde standaard, te weten de standaard van de Turkse Van, zoals wij deze binnen de Catfancy nu al jaren kennen. Er is absoluut geen enkel verschil tussen deze twee variëteiten, noch in type, noch in karakter. Het enige verschil is het ontbreken van de aftekeningen bij de een en de aanwezigheid ervan bij de ander.
Voor het opnemen van een documentaire genaamd ‘The Rise of the Cat’, ging de heer Roger Tabor naar Turkije om de Turkse Angora en de Turkse Van in diens oorspronkelijke leefomgeving te filmen. Het werd ook hem al snel duidelijk dat de mensen in Turkije alleen de geheel witte katten als echte ‘Kat van Van’ erkenden.*
Identieke katten mét gekleurde aftekeningen heeft Roger Tabor ook gezien; deze werden echter gewoon als ‘rasloos’ en weinig bijzonder beschouwd. Lois Miles, een fokster van de Turkse Van in Engeland (cattery Ballantyne), was ook reeds van deze informatie op de hoogte. Met medewerking van de Yuzuncu Yil Universitesi (de Universiteit van Van) en vrienden slaagde zij er in 1992 in om een geheel wit poesje genaamd Garip naar Engeland te halen. Officieel kreeg ze de naam ‘Addinsh Layla’ en ze werd geregistreerd bij de GCCF als ‘of Turkish Type’. Lois Miles heeft haar gekruist met de Turkse Van en Layla heeft diverse witte én gekleurde kittens voortgebracht, waaronder de katten Ballantyne Tipi (wit), Ballantyne Kar Tanesi (wit), Ballantyne Kar Topu (wit), Ballantyne Asilzade (auburn/wit) en Zibidi Harika (auburn/wit); namen die nog op veel stambomen van Turkse Van katten in Europa zijn terug te vinden. Ondanks de inspanningen van Lois Miles en die van andere geïnteresseerde fokkers bleef de GCCF echter weigeren deze witte katten als nieuwe kleur binnen het reeds erkende ras van de Turkse Van te erkennen. Volgens de GCCF was het woord ‘Van’ inmiddels namelijk onlosmakelijk verbonden met de specifieke gekleurde aftekeningen op hoofd en staart. Zo wordt de term ‘Van-aftekening’ inmiddels bijvoorbeeld ook bij andere rassen gebruikt, zoals bij de Pers. Door een geheel witte kat onder dezelfde rasnaam Turkse Van te erkennen, zou volgens de GCCF veel te veel verwarring ontstaan.
* Hierbij moet gezegd worden dat men in Turkije ook de kortharige variant van deze katten (maar qua bouw dus wederom identiek aan de westerse Turkse Van) erkent. Vachtlengte is voor de Turkse mensen niet relevant. Binnen de westerse CatFancy tracht men de kortharige Turkse katten als Turkse Korthaar erkend te krijgen. De benodigde stappenplannen zijn hiertoe in 2002 bij het FNK ingediend. Op dit moment zal ik niet verder stil staan bij de kortharige variant. Wanneer in dit stuk de naam Van Kedisi genoemd wordt, duid ik derhalve dus alleen op de geheel witte halflangharige Turkse Van zonder aftekeningen op kop en staart.
Door het voortdurende weigeren van de GCCF deze variëteit te erkennen was het voor fokkers in Engeland onmogelijk om deze katten op show uit te brengen. Hierdoor verloren veel fokkers hun aanvankelijke interesse en in 2000 waren er nog maar 2 à 3 ongecastreerde/ongesteriliseerde Van Kedisi’s van de bloedlijn van Adinnsh Layla in Engeland. Suzann Lloyd (cattery Tansdale, UK), Mary Prior (cattery Febair) en Marianne Upham (cattery YeniCizgi) waren de enige overgebleven fokkers die zich nog actief wensten in te zetten voor deze variëteit. Suzann Lloyd beschikte nog over een wit poesje dat ze had gekocht van cattery Incantevole, maar dit poesje bleek helaas qua type ongeschikt voor de fok en is na één nest gesteriliseerd, tot grote teleurstelling van Suzann Lloyd. Marianne Upham beschikt nog over een ongecastreerde kater uit Adinnsh Layla’s bloedlijn genaamd Febair’s Race Against Time (roepnaam Adonis). Deze heeft vrij recent (2005) nog voor nageslacht gezorgd.
Rond diezelfde tijd waren wij, Jaqueline en Ibrahim Yildirim, in Nederland voornemens de Van Kedisi te laten erkennen bij het FNK (Federatie Nederlandse Kattenverenigingen), waarbij we helaas op veel weerstand zijn gestuit. Mijn man bracht een witte odd-eyed kater (Yakamoz Sultan Ahmet) en een witte odd-eyed poes (Yakamoz Yazgulu) uit Turkije mee naar Nederland. We lieten Yakamoz Yazgulu dekken door een zwart/witte Turkse Van kater genaamd Abuzer van Yakamoz. Een witte zoon met blauwe ogen uit deze combinatie, Kardan Adam van Yakamoz, is op de leeftijd van 11 maanden naar Suzann Lloyd (cattery Tansdale) in Engeland verhuisd. Met deze kater haalde Suzann Lloyd de zo broodnodige tweede bloedlijn naar Engeland.
Dankzij veel inspanningen (waaronder een seminar) en het loslaten van de wens om de geheel witte variëteit onder te brengen bij het reeds erkende ras Turkse Van, slaagden Suzann Lloyd, Marianne Upham en een klein groepje gedreven mensen er in om de GCCF van gedachten te doen veranderen: op 23 februari 2005 ging de GCCF tijdens de halfjaarlijkse Council Meeting akkoord met voorlopige erkenning van het ras Turkish Vankedisi, met de mogelijkheid om deze te kruisen met de Turkse Van. Onderaan dit artikel treft u de officiële ‘standard of points’ en de ‘registration policy’ aan.
Voordat wij de witte kater Kardan Adam van Yakamoz naar Suzann Lloyd lieten verhuizen heeft hij met haar toestemming onze auburn/witte Turkse Van poes Bonita van Yakamoz gedekt. Deze dekking leverde een perfect getekend auburn/wit Turkse Van poesje, een wit odd-eyed Turkish Vankedisi poesje en een wit blue-eyed Turkish Vankedisi katertje op. Dit witte katertje is verhuisd naar een cattery in Texas, USA. Tegelijkertijd verhuisde vanuit een andere Nederlandse cattery (Yeni Raki) een Turkish Vankedisi poesje naar Amerika, zodat men daar momenteel reeds over twee bloedlijnen beschikt. Inmiddels heeft men in de USA de erkennings-procedure voor de Turkish Vankedisi bij TICA en CFA opgestart. Uit een door Suzann Lloyd in 2005 gefokt nest gaat in juli 2005 een Turkish Vankedisi kitten naar Noorwegen (cattery Mandela), waar men een erkenningsprocedure start bij de FiFE.
Hier in Nederland zijn wij er heden, Juli 2005, helaas nog niet in geslaagd het FNK er toe te bewegen akkoord te gaan met voorlopige erkenning van de Turkish Vankedisi. Waren fokkers en liefhebbers van de Turkse Van in het begin voornamelijk tegen erkenning van dit ras, tegenwoordig staat men er gelukkig een stuk positiever tegenover. In sommige gevallen was er vooral sprake van onwetendheid. Toen een fokster bij haar vereniging informeerde of ze onze witte Turkish Vankedisi kater als dekkater voor haar auburn/witte Turkse Van poes mocht gebruiken, werd dit door haar (bij de FiFE aangesloten) vereniging geweigerd; het stamboeksecretariaat was van mening dat door dergelijke kruisingen ‘de kopvlekken er uitgefokt zouden worden…’ Op een stamboeksecretariaat zou men toch iets meer kennis van genetica verwachten!
Ik heb geprobeerd de fokster in kwestie duidelijk te maken dat het witte jasje van de Turkish Vankedisi wordt veroorzaakt door het dominante gen W (dominant white), wat zorgt voor volledige depigmentatie van de haren (en soms gaat deze ontkleuring door tot in het oog, waardoor een kleurloos oftewel blauw oog ontstaat). Het wit bij de Turkse Van (met aftekeningen op kop en staart) wordt veroorzaakt door het S gen (Piebold of White Spotting gen). Een Turkish Vankedisi die genetisch WwSS is, is geheel wit, maar draagt hieronder de Van-tekening. Bij een kruising tussen zo’n kat en een Turkse Van (wwSS), krijg je dus zowel geheel witte kittens die de Van-tekening dragen, als Turkse Van kittens met een zichtbare Van-aftekening. Alleen bij geïmporteerde, geheel witte katten is de kans aanwezig dat de kat onder zijn/haar witte jas geen Van-tekening draagt, maar juist bi-colour (Ss) of zelfs geheel gekleurd is (ss). Wanneer je zo’n kat kruist met een Turkse Van is de kans groot dat je naast witte Turkish Vankedisi kittens ook té bonte Turkse Van kittens in het nest aantreft. Maar de opmerking dat je door het gebruik van geheel witte katten de koptekening van de Turkse Van af zou fokken, is absolute nonsens. Wel hoor je fokkers van Turkse Vans vaak spreken over het fenomeen dat je, indien je een perfect getekende Turkse Van poes laat dekken door een perfect getekende Turkse Van kater, steeds kleinere aftekeningen op het hoofd fokt en een staart die voor een groot deel wit is. Dit is niet wenselijk. In zo’n geval is het verstandig om een wat bonter getekende Turkse Van voor de fok in te zetten.
Een andere reden om in opstand te komen tegen erkenning van de Turkish Vankedisi was voor sommigen het risico op aangeboren doofheid. Dit probleem willen we in geen geval bagatelliseren. Witte katten hebben een grotere kans op doofheid. Dit risico wordt echter geminimaliseerd door witte katten alleen met gekleurde katten te kruisen. Hierdoor fokt men alleen heterozygoot witte katten (Ww). Daarnaast dienen alle witte fokkatten een officiële gehoortest te ondergaan, de zogenaamde BAER-test. Deze test wordt in Nederland momenteel afgenomen in twee klinieken, te weten in Zeist en in Eersel. Daarnaast is er wellicht een derde kliniek in de buurt van Den Haag. Geteste katten ontvangen een officieel testresultaat, waarop het chipnummer wordt vermeld. Het is in Nederland niet toegestaan met een dove kat te fokken.
Om te komen tot volledige, wereldwijde erkenning van de Turkish Vankedisi, hebben we vermoedelijk nog een lange weg te gaan. Maar we zijn ervan overtuigd dat deze prachtige katten hun plaatsje verdienen binnen de Catfancy en we zullen er derhalve alles aan doen om ze dat plaatsje ook te geven.
